1 hektar 1 dönüm mü ?

Giriş: Güç, Toprak ve Ölçü – Bir Siyaset Bilimcinin Merceğinden

Bir siyaset bilimci için ölçmek yalnızca teknik bir eylem değil, aynı zamanda bir iktidar pratiğidir.

“1 hektar 1 dönüm mü?” sorusu yüzeyde basit bir aritmetik merak gibi görünür. Ancak bu sorunun arkasında toprak mülkiyeti, iktidar ilişkileri ve toplumsal düzenin derin kodları gizlidir.

Zira toprağı kim ölçerse, o toprağın nasıl kullanılacağına da karar verir.

Ve bu karar, tarih boyunca devletin, kurumların, hatta bireylerin iktidar anlayışını şekillendiren en önemli göstergelerden biri olmuştur.

—

1 Hektar Kaç Dönüm?

Öncelikle teknik gerçeklikten başlayalım: 1 hektar = 10.000 metrekaredir. 1 dönüm = 1.000 metrekaredir.

Dolayısıyla 1 hektar, 10 dönüme eşittir.

Ancak mesele yalnızca bir ölçü birimi değildir. Bu ölçü farkı, aynı zamanda modernleşmenin ve devlet otoritesinin birey üzerindeki etkisinin bir metaforudur.

Çünkü “hektar” uluslararası, bürokratik, rasyonel bir ölçüyken; “dönüm” yerel, tarihsel ve kültürel bir terimdir.

Bir toplumda “hektar”dan “dönüm”e geçiş, sadece matematiksel değil, ideolojik bir dönüşümü de temsil eder: Devletin toprağı tanımlama biçimi, vatandaşın dünyayı anlama biçimini belirler.

—

İktidarın Ölçüsü: Toprağı Kim Tanımlar?

Siyaset teorisinde iktidar, yalnızca “kimin yönettiği” değil, “neye nasıl anlam verildiği”yle ilgilidir.

Bir ülkenin toprak birimlerini belirleyen yasa, aslında vatandaşla devlet arasındaki güç ilişkisini yeniden tanımlar.

Hektar — bürokratik, düzenleyici, merkeziyetçi bir yapının ürünüdür. Dönüm — halkın, köylünün, yerel yaşam pratiklerinin ifadesidir.

Devletin “hektar”ı benimsemesi, bilginin merkezileşmesi ve ulus-devletin otoritesinin artması anlamına gelir.

Bu noktada şu soru önemlidir: “Toprağı ölçen devlet midir, yoksa o toprakta yaşayan insanlar mı?”

İktidar, toprağın ölçümünde bile kendini gösterir. Çünkü ölçmek, sahiplenmektir.

Bir şeyin sınırlarını belirlemek, o şeye hükmetmek demektir.

—

Kurumlar, İdeoloji ve Vatandaşlık

Toprağın ölçümü, yalnızca teknik kurumların işi değildir; aynı zamanda ideolojik bir tercihtir. Tarım bakanlıkları, kadastro daireleri ve istatistik kurumları gibi yapılar, görünürde “nötr” bilgi üretir.

Oysa her ölçüm, belli bir ideolojik bakış açısını taşır:

– Verimlilik vurgusu liberal bir ideolojiyi,

– Adalet vurgusu sosyal demokrat bir ideolojiyi,

– Mülkiyet vurgusu muhafazakâr bir ideolojiyi çağrıştırır.

Bu noktada vatandaşlık da dönüşür.

“1 dönüm tarlası olan köylü” tanımıyla “1 hektarlık arazi yatırımcısı” tanımı aynı değildir.

İlkinde emek, aidiyet ve yerel bağlar; ikincisinde mülkiyet, sermaye ve rasyonalite öne çıkar.

Devletin kullandığı ölçü dili, vatandaşın kimliğini şekillendirir. Ölçü birimleri, vatandaşlık biçimlerinin sessiz harfleridir.

—

Toplumsal Cinsiyet ve Güç Dinamikleri: Ölçüye Kadın ve Erkek Bakışı

Toprağı ve üretimi düşünürken, toplumsal cinsiyetin göz ardı edilmemesi gerekir.

Erkekler genellikle toprağa stratejik, sahiplik ve kontrol perspektifinden yaklaşır.

Kadınlar ise toprağı bir yaşam alanı, üretim döngüsü ve toplumsal etkileşim mekânı olarak görür.

Bu fark, “hektar” ile “dönüm” arasındaki sembolik çatışmada da kendini gösterir:

– Erkek bakışı, toprağı ölçülebilir bir güç alanı olarak tanımlar.

– Kadın bakışı, toprağı paylaşılabilir bir yaşam alanı olarak görür.

Siyaset bilimi açısından bu farklılık, demokratik katılımın zeminini belirler.

Kadınların yerel yönetimlerde ve tarım kooperatiflerinde artan temsiliyeti, toprağa bakışı dönüştürmektedir.

Artık mesele “kaç dönüm” olduğu değil, “o dönümün nasıl paylaşıldığı”dır.

—

1 Hektar = 10 Dönüm: Ama Siyasi Anlamı Ne?

Bir hektarın 10 dönüme eşit olması, yalnızca niceliksel bir gerçekliktir.

Ama siyaset bilimcinin gözünde, bu fark devlet ile toplum arasındaki ölçü birimi kadar uzaklıktır.

Hektar, merkezden gelen düzenin sesi; dönüm, halkın belleğidir.

Bu bağlamda şu sorular provokatif ama gereklidir:

– “Bir ölçü birimi değiştiğinde, iktidar kimde kalır?”

– “Halkın dili mi dönüşür, yoksa devletin gücü mü derinleşir?”

– “Toprağın ölçüsü değiştiğinde, kim daha görünür olur, kim silinir?”

—

Sonuç: Ölçülerin Siyaseti

“1 hektar 1 dönüm mü?” sorusu, yüzeyde basit ama derinlerde politik bir sorudur.

Her ölçü, bir iktidar anlatısı taşır.

Toprağın birimi, aslında toplumun birimidir.

Bu yüzden siyaset bilimi, bazen bir harita çiziminde, bazen bir kadastro cetvelinde, bazen de bir köylünün “burası bizim dönüm” dediği cümlede gizlidir.

“Bir toplumun sınırlarını kim çizerse, o toplumun geleceğini de o belirler.”

Belki de asıl soru şudur: “Gerçek iktidar, toprağın mı, yoksa ölçünün mü sahibindedir?”